Afbeelding
Is er minder misdaad door de doodstraf? Brengt de doodstraf gerechtigheid voor slachtoffers? Is er een menselijke manier om iemand te executeren? We verzamelden de 10 meest gestelde vragen over de doodstraf en geven er een antwoord op.
Veelgestelde vragen over de doodstraf
Daar hebben we veel redenen voor. Ten eerste schendt de doodstraf het meest essentiële mensenrecht: het recht op leven. Daarnaast is het de ultieme wrede, onmenselijke en vernederende straf, wat in strijd is met het verbod op foltering.
En daar stopt het lang niet. De doodstraf gaat gepaard met nog een heleboel andere mensenrechtenschendingen. Zo is de doodstraf discriminerend. Ze wordt vaak gebruikt tegen de meest kwetsbare personen in de samenleving, zoals mensen die arm zijn of behoren tot etnische en religieuze minderheden.
Bovendien kunnen fouten niet ongedaan gemaakt worden. Een onschuldig persoon kan vrijgelaten worden uit de gevangenis voor een misdaad die hij niet begaan heeft, maar een executie kan nooit teruggedraaid worden. Er is altijd een risico dat iemand onschuldig wordt geëxecuteerd. Dat geldt overal, want geen enkel rechtssysteem is feilloos, en al zeker in landen die berucht zijn om hun oneerlijke processen of gebrekkige rechtssystemen.
Meer over de argumenten tegen de doodstraf
Slachtoffers van ernstige misdaden en hun geliefden hebben recht op gerechtigheid. Maar veel families die een geliefde hebben verloren in een ernstige misdaad, zeggen dat de doodstraf van de dader hun lijden niet echt verlicht. De doodstraf brengt dus niet noodzakelijk een gevoel van gerechtigheid.
De doodstraf breidt wél het lijden uit naar de familie van de veroordeelde. Zo houdt de straf een cyclus van geweld in stand, waarbij zowel de families van slachtoffers als van de terdoodveroordeelde daders blijven kampen met gevoelens van wraak en pijn.
De Amerikaanse anti-doodstrafactivist Marie Deans, wiens schoonmoeder werd vermoord in 1972, zegt: “Wraak is niet het antwoord. De enige oplossing ligt in het voorkomen van geweld, niet in het veroorzaken van meer dood en meer lijden.”
Tegen de doodstraf zijn, betekent zeker niet dat je een misdaad goedpraat of minimaliseert. Daders moeten altijd ter verantwoording worden geroepen voor de rechtbank, en dat volgens de regels van een eerlijk proces.
Nee. Iemand executeren omdat die iemands leven heeft afgenomen is wraak, geen gerechtigheid.
Een executie – of de dreiging daarvan – is van een enorme fysieke en psychologische wreedheid. Een samenleving waarin mensen geëxecuteerd worden, doet hetzelfde als wat ze wil bestrijden: iemand doden.
In artikel 3 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staat dat iedereen recht op leven, vrijheid en veiligheid heeft. De mensenrechten gelden voor de besten en de slechtsten onder ons. De doodstraf schendt het recht op leven en mag volgens Amnesty nooit worden toegepast, ook niet als iemand iets vreselijks heeft gedaan.
Nee. Uit onderzoek blijkt dat er geen bewijs is dat de doodstraf beter helpt om misdaad te voorkomen dan een gevangenisstraf. In landen waar de doodstraf werd afgeschaft, nam het aantal misdrijven niet toe. En in sommige landen daalde het aantal misdrijven zelfs. Uit onderzoek in Canada blijkt bijvoorbeeld dat het aantal moorden in 2008 lager was dan in 1976, toen de doodstraf daar werd afgeschaft.
Er zijn momenten waarop we als maatschappij geconfronteerd worden met vreselijke en heel gewelddadige misdaden. Denk aan aanslagen waarbij veel mensen worden gedood. In zo’n gevallen pleiten sommige politici ervoor om de doodstraf weer in te voeren. Maar de doodstraf voorstellen als het juiste antwoord is een illusie. De oorzaken en de aanpak van gewelddadige criminaliteit zijn iets complex waar geen eenvoudige antwoorden op bestaan.
Bovendien laten mensen die bereid zijn om te doden en te sterven voor hun idealen zich door de dreiging van de doodstraf wellicht niet tegenhouden om terreurdaden te plegen. Executies kunnen er even goed voor zorgen dat veroordeelde misdadigers de status van ‘martelaar’ krijgen.
De doodstraf maakt een samenleving niet veiliger en volgens verschillende studies maken executies de maatschappij net gewelddadiger. Want een overheid die mensen straft met de dood, zet de cyclus van geweld gewoon verder.
Een levenslange gevangenisstraf, zonder kans dat de gevangene ooit nog vrijkomt, is niet onbetwist. Krijgt iemand levenslang zonder enig uitzicht op eerdere vrijlating, dan is dat volgens het Europese Hof voor de Mensenrechten een wrede straf. Maar er bestaat geen eensgezindheid dat een levenslange gevangenisstraf op zich in strijd zou zijn met de mensenrechten.
Dat neemt niet weg dat het verschil in wreedheid tussen een levenslange gevangenisstraf en de doodstraf heel groot is. Als een veroordeelde persoon achteraf toch onschuldig blijkt, dan kan die in geval van levenslange opsluiting weer vrijkomen en herstel genieten. Een executie daarentegen kan je nooit meer ongedaan maken.
Ook hebben daders in gevangenschap nog de kans om hun leven te beteren en een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappij. Mensen die in gevangenschap leven, kunnen blijven proberen om hun fouten recht te zetten en hun schuld aan de nabestaanden en aan de samenleving in te lossen. Al is die schuld na gewelddadige criminaliteit soms zo groot, dat zoiets nooit helemaal meer lukt.
Nee. Elke vorm van executie is onmenselijk. Het zoeken naar manieren om executies “menselijker” te maken, dient vooral om executerende overheden er minder moorddadig te laten uitzien.
Het gebruik van innovatieve machines en methodes, zoals de guillotine, de gaskamer of de elektrische stoel, verraadt hoe gezocht wordt naar manieren om de beul zijn onmenselijke taak minder direct en zwaar om dragen te maken. Maar “menselijker voor de veroordeelde” kan je ze moeilijk noemen.
Iemand executeren met een dodelijke injectie wordt soms verkeerdelijk als "rustig inslapen" of als een quasi-medische procedure voorgesteld. Maar dat klopt helemaal niet: zo'n executies lopen erg vaak verkeerd af met gruwelijke gevolgen en pijnlijke, lange doodstrijd tot gevolg.
Mensenrechten zijn universeel. Amnesty International zet zich in om mensenrechten te doen naleven door regeringen en andere machthebbers, overal ter wereld. De doodstraf staat haaks op het recht om te leven. Dat recht is in zekere zin het meest essentiële mensenrecht. Campagne voeren voor de afschaffing van de doodstraf wereldwijd is dan ook een essentiële taak van Amnesty.
Onze oproep om de doodstraf af te schaffen stemt bovendien overeen met het mededogen en de vergeving die alle wereldreligies benadrukken. Dat intussen meer dan 140 landen de doodstraf afschaften bij wet of in de praktijk, toont aan dat de wens voor een wereld zonder doodstraf zeer breed wordt gedeeld.
Grote steun van de bevolking voor de doodstraf gaat vaak samen met een gebrek aan betrouwbare informatie erover. Een van de grootste misverstanden is dat de doodstraf helpt om het aantal misdrijven terug te dringen. Daarvoor is geen bewijs, ook al zijn er regeringen die deze verkeerde overtuiging promoten.
Mensen weten lang niet altijd dat er een risico bestaat dat een onschuldige persoon wordt geëxecuteerd, dat doodvonnissen geregeld worden opgelegd na een oneerlijk proces en dat de doodstraf een discriminerend effect heeft. Nochtans zijn die feiten essentieel voor een goed geïnformeerde kijk op de doodstraf.
Alleen met goede kennis over de doodstraf kan een zinvol debat over de doodstraf worden gevoerd. En uiteindelijk is het de regering die een besluit neemt over het toepassen van de doodstraf, niet de publieke opinie.
Enkele internationale verdragen kennen ‘facultatieve protocollen’ (aanvullende verdragen) waarin wordt opgeroepen tot afschaffing van de doodstraf: het Tweede Protocol bij het VN-verdrag voor Burgerrechten en Politieke rechten (BuPo), het Zesde en Dertiende Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Protocol bij het Amerikaanse Verdrag voor de Rechten van de Mens. Deze protocollen schrijven de afschaffing van de doodstraf voor in vredestijd, het Europese verdrag ook in oorlogstijd.
Volgens het BuPo-verdrag en ook het Kinderrechtenverdrag van de VN is het verboden om de doodstraf op te leggen voor misdrijven die zijn begaan door personen onder de 18 jaar. Volgens het Amerikaanse verdrag mag de doodstraf niet worden opgelegd aan mensen ouder dan 70 jaar. Zwangere vrouwen mogen niet worden terechtgesteld en mensen met een verstandelijke beperking evenmin.
Hoewel internationaal recht zegt dat de doodstraf toegepast kan worden bij de meest erge misdrijven zoals moord, is Amnesty International van mening dat de doodstraf nooit gerechtvaardigd is.
